20 Aralık 2019 Cuma

DÜNYA DÜZELTİCİSİ


DÜNYA DÜZELTİCİSİ




"İki kapı olsa, birinin üzerinde 'Cennet', diğerinin üzerinde 'Cennet Hakkında Konferans' yazsa bütün Almanlar ikinci kapıya saldırır." diye bir söz var. Bu söz, İngilizlerin Almanlar hakkındaki bir nüktesi olarak kabul ediliyor. 

Gülüyoruz ya da en azından gülümsüyoruz ama şehirleşmeyi yeni öğrenen bir toplum olarak buna benzer bir vakayı Almanlardan da daha gerçekçi yaşadığımız yadsınamaz. Yani, "İki kapı olsa, birinin üzerinde 'Cennet', diğerinin üzerinde 'Değer Kazanacak Arsa' yazsa bizim milletin çoğunluğu ikinci kapıya saldırır, saldırmazsa da bir tanıdık aramaya gider."



19 Aralık 2019 Perşembe

ERDEMSİZLER ÜLKESİ


MAAİLE KIRAAT EDİLEN ERDEMSİZLER ÜLKESİ NAM BİR KİTAP HAKKINDADIR


Mağrur Bir Yayımcı

Kadim dostlarımdan biri var, yayımcı. Yayımcı dedikse dizi veya yüksek satış rakamlı bol kazançlı gazeteler, dergiler, yayımlıyor; programlar ve filmler yapıyor değil. Çok zengin falan da demeyeceğim. Ben de zaten çocukluğumdan beri etrafımda hep fakir, garip ve gariban yayımcı arkadaşlar olsun istemişimdir. (Gerçi kitaplar yanında diziler ve filmlerle ilgili çalışan ve benim tahminim 10 milyon 500 bin dolar aylık geliri/muhtemelen de 10 milyon 575 bin dolar da gideri olan bir yayımcı arkadaşım daha var. Yayımcı dedikse kitap çok küçük yer kaplıyor faaliyetinde... En çok geliri de bir tabuttan elde ediyor. Arkadaş, tabutun menajeri gibi ve söz konusu tabutun oynamadığı film yok desem yeri. Her film icabı ölen, bu tabutla yolculuk yapıyor. Şu ara sergi açtı kendisi: Bkz.http://www.milliyet.com.tr/galeri/daha-once-boylesini-gormediniz-def-i-hacet-6093738/8)
Neyse efendim, benim kitaba merakım erken başladı. Bebeklikten mi desem? Abartmış olurum sanırım. Ama bu sözde haklılık payı yok değil. Dünyaya 7 aylık bir bebek olarak gelmişim. Dünyaya gelmekteki acelemi okumak için diye açıklıyorum. (Ehem ehem...) Babam bunu fark etmiş olmalı ki okumaya başlar başlamaz daha ilk harflerle boğuşurken bana her gün Hürriyet gazetesi getirirdi. Kendi ömrünce şöyle bir göz atmak dışında gazete okumamış bu adam, benim okuyacağıma kanaat etmişti. Sonradan Hürriyet gazetesi yanına çocuk dergileri de ekledi. O bunları yaparken ben de onun kitaplığını çoktan fethetmiş, tüm kitaplarını okumuştum. Babamın kütüphanesi, Yunus Emre Divanı (Her sabah namazı sonrası bağıra bağıra bir ilahisini söyler ya da şiirini okurdu. İlahi faslı sonrası türkü söylerdi. Repertuvarı çok geniş değildi ya da benim aklımda öyle kaldı. Hep söylediğini sandığım üç dört türkü vardı: Erzurum Dağları da Kar ile Boran, Erzurum’dan Çevirdiler Yolumu, Çarşamba’yı Sel aldı, Ordu’nun Dereleri. Farkındayım yöresel dağılım dengesiz, ilginç bir Erzurum takıntısı da göze çarpıyor kulağa da denebilir.), İmam-ı Gazali’nin Hüccetülislam’ı, Naat-ı Şerifler ve Kasideler adında bir kitap, Amme Cüzü ve Mushaf’tan ibaretti. Neyse efendim yayın işine geri dönersek -kısacası- zengin değil ama fakir de değil bu yayımcı arkadaş. Hele gönlünün zenginliği başkalarıyla kıyas kabul etmez. Zaten öyle olmayan yayımcının benle ne işi olur. Zengin olan yayımcı kadim arkadaş da olsa çevresini unutur gider. ("Diğeri niye unutmadı?" diyen varsa gelir-gider dengesine tekrar göz atılabilir.) Rezidansın tepesine çıkanın ufku açılıyor uçup gidiyor bir daha ayakları memleketin toprağına basmıyor bu ülkede. Ama bu yayımcı arkadaş -fakir olanı- öbürü gibi -zengin olma yolunda olanı gibi- hem adam gibi adam hem de Kafkas kökenli -öteki de Fatsalı Kardeşim!- (Eee, bu arada kim kimdi?) Neyse her ikisi de (ayırt edemedim şimdi) rezidansa çıksalar da yanlarında atlarını da götürürler en tepeye…. Yörük olsalar atın yanına keçiyi de alacak türden insanoğulları bunlar. Onlar için "erdemli" desem daha iyi olur sanki. (Bkz. https://maarifmektepleri.com.tr/ ve Bkz.Bkz.https://www.instagram.com/antikaci_nevzatonmus/?hl=tr)




Laf lafı açıyor deyip Cem Özer’in kulaklarını çınlattıktan sonra yeniden konuya gelirsek/gelebilirsem bu yayımcı arkadaş, -mağrur ve Kafkasyalı olanı- güzel insan; niteliği yüksek kitapları, bol emek sarfiyatı az kazanç ile yayımlıyor. (Bkz. yayımladığı bazı kitapların kapak görselleri) Bazen de kazanç eksiye iniyor cepten ödüyor. Kitabı eline almanın dayanılmaz ve tarifsiz mutluluğu yetiyor ona. Yakın bir zamanda bana “Çok güzel bir kitap yayımlayacağım PDF’sini sana gönderdim.” dedi. “Okumanı istiyorum.” “Tamam bakarım.” dedim savuşturacak şekilde ama baktım ki arkadaş kararlı. Çatılmış kaşlarla karşılaşmam ile e-posta hesabıma gelen gönderinin uyarı sesinin eş zamanlı olması işin ciddiyetini anlamama yetti. Cep telefonumdan e-postaya bakınca metnin geldiğini gördüm. Anlamak yetmiyor. Anlamak uygulamak olsaydı, Türkiye şu an bambaşka olurdu. Anladım, işin ciddiyetine inandım ama günler günleri haftalar haftaları aylar ayları kovaladı ben o metni oku/ya/madım. Ancak kitap aşamasına gelince okudum. (Bkz. Erdemsizler Ülkesi ön kapağı)


Ve sonra…

“Bir kitap okudum.” diye başlayıp “okuduğum o kitabı/o kitaba/o kitapta/o kitaptan” diye devam ederek “çok beğendim ya da beğenmedim/hayran kaldım ya da eleştirilerim var/şunlar anlatılıyor/çok etkilendim” biçiminde bitirmem gereken bir cümleyle giriş yapmayı düşünüyordum bu yazıya. Öyle olamayacak çünkü kitabı ben okumadım yani sadece ben okumadım. Bu kitabı okuduk. “Eeee ne var bunda, okumuşsunuz?” diyebilirsiniz. Kitabı eve getirdikten sonra evin hanımının okuması gayet normal. Şaşılacak bir şey yok bunda... Mektep medrese görmüş mürekkep yalamış, koca insan. İşte olağan ve sıradan bölümümüz buraya kadar.

Oğlum, Okul ve Harfler

Sonrası ise 9 yaşındaki oğlumun da bu kitabı okuması. Eh, bu da bir şekilde kabul edilebilir! Çocuk işte heves etmiş! Zaten hep büyüklerin işlerine heves ederler, kitabı almış okumuş. Benim derdim şu: Bu Beyefendi, yaklaşık üç yıl önce okumayı öğrendi. (İlk yaptığı şeylerden biri de günlüğümü arayıp bulup okumaktı. Bunu nasıl mı anladım? Bir gün baktım hiç bilemeyeceği bir olaydan bahsetmesi yetmiyormuş gibi bana olayla ilgili soru da sordu. "Sen bunu nereden biliyorsun?" dedim ve yüzündeki alaycı gülümsemeden anladım. Genelde tersi olur ama... O günden beri günlüğe bir şey yazamıyorum.) Okumayı öğrenme süreci de bıktırıcı bir süreçti. Okulu sevmiyor. 4 ayrı anaokulundan 8-10 kez kaçtı. Ve bu işlerin hepsi topu topu 5 ay içinde oldu. En son devam ettiği anaokulunda o öğrenim görür, ben de mutlu mesut yaşarken tam da şubat ayında “Baba, benim okuldan kaydımı sildir!” cümlesini kurdu. Geçiştirmeye çalıştım olmadı. “Beni okuldan al!” ya da “Ben artık okula gitmeyeceğim!” değil. “Kaydımı sildir!!!” Çocuk, işi sağlam tutuyor. Öyle de oldu. O, ilkokula başlarken ben korkular ve travmalar içindeydim. Okula kayıt yaptırdığımızda okul müdürü “Çocuğunuzun öğretmeni olsun dediğiniz biri var mı?” diye sorunca “Yok.” dedim ardından düşünüp “Var var, evet; en gevşek, en insancıl, en az ödev veren ve öğrenciyi en çok seven hangisiyse onu tercih ederiz.” dedim. Öyle oldu öğretmenini çok seviyor oğlum. Buna bağlı olarak da okulu eh işte! Beyefendi’nin okumayı öğrenme süreci de heyecanlıydı. “Baba ben bunları resim sanıyordum valla, anlamları varmış.” dediğinde harflerin çoğunu seslendiremiyordu. Kendi kendine mırıldanırken bir gün “Baba itele yazıyor.” “Nerede? Göremiyorum?” Telaşla ve ceketimi çekiştirerek işaret etti: “Ya dolmuşun üzerinde.” “İtele mi yazıyor?” “Evet.” SİTELER yazıyor ama bizimki henüz “s” ve “r” seslerini bilmiyordu. Bir gün “Bıı-bell- bello-bellon” gibi sesler çıkarırken eşim yana çekti onu “Şimdi oku!” dedi okudu: “Bellona” (A’nın önünde direk varmış…) Şu günlerde İngilizceyle başı hoş değil. Neymiş efendim niye İngilizce öğreniyormuşuz İngilizler Türkçe öğrenseymiş. Derdi nedir diye düşünüp dururken kaynağı buldum. PAYİTAHT ABDÜLHAMİT izliyor Beyefendi. İngiliz oyunlarına kafayı takmış. Teşvik etmek için “Dost da olsalar düşman da onların bir dilini bilmek lazım.” dedim. Dedim ama demekle olmuyor işte. Geçen sabah evde radyo açık kahvaltı yapıyoruz. Çalan şarkıdan veya türküden haberim yok, bizimki sordu: “Baba yahşı ne demek?” “İyi demek oğlum… Bak reçelden de ye…” Az sonra bir soru daha: “Baba olar demek?” “Olacak demek oğlum… Sen çay içmiyor musun?” “Yok baba ben kefir içiyorum…” (Sabah sabah kefir nedir ya? Bu cümleyi kurmadım doğal olarak…) En savunmasız hâlimde, şekerli çay içmenin keyfindeyken konvansiyonel ötesi bir saldırı cümlesi geldi: “Baba bir dil daha bilmek gerekiyor ya ben Azerice öğrenmeye karar verdim.” Evet, tam o anda radyoya kulak verince anladım ki Azeri yöresinden bir müzik var ve sözlerini çözümlemiş oğlum. Gözü kesmiş Azeri dilini öğrenmeyi…
Evet, Beyefendi geldi ve dedi ki (Zaten Erdemsizler Ülkesi kitabıyla ilgili hadisenin derinliklerini ilk fark ettiren bu cümle oldu bana): “Baba aslında bunlar (kimlerse) artık Q, X, W gelene kadar mutluydu. Onlar işi bozdu. Onlara mukayeseyi öğretti. Mukayese ne demek?” “Karşılaştırma oğlum. Bunda bu var şunda yok, şunda bu var bunda yok. Bunda şu var şunda bu var gibi.” “Tamam baba…”, “Ne tamamı oğlum?” “Doğru anlamışım…”

Kızım ve Ötesi


Neyse ilk şoku atlattım zannederken. İş burada kalmadı henüz ilkokul bire giden kızım da kitabı okumuş. (Bkz. Okuma yazma düzeyinin anlaşılması için bizzat kendisi tarafından yapılmış bir resim) İlk önce basit sorularla çok da gergin olmayan süreç yaşadım. “Baba bu kitap 7. sayfadan başlıyor?!” Ben de kendimce “Eksik mi acaba?” dedim. "Ailemizin kitabını getir bakayım." Sonra izah ettim. “Bak iç sayfa boş 1, burada yayınevi bilgileri 2, iç kapak 3, yazarın hayatı 4, ithaf yani yazar ailesine hediye etmiş 5, arkası boş sayfa 6 ve ön söz 7…” “Tamam baba…” Tamam değilmiş ki birkaç gün sonra “Baba harfler konuşmaya 11. sayfada başlıyor.” dedi kızım. Zaten kendisi asla doğrudan söylemez bir şeyi. “İnsanlar da hep dondurma yiyor.” (Dondurma istiyorum) Bugün hava güneşli sanırım herkes sokakta…” (Gezmeye gidelim.) “Eee, bu da normal… Kızım ön söz var ve I. bölümün girişinde açıklama var...” Kızımı kitabın eksiksiz olduğuna ikna ettim ve bu iş bitti sanıyordum… (Hayatım çocuklar karşısında yanılgılardan ibaret…) Yanıldığımı anlamam uzun sürmedi. “Baba ayrıca harfler çok yaramaz.” “Nasıl yani?” dedim “Herkes kendini beğeniyor başkalarını kötülüyor.” (Yoksa kızım çok yaramaz derken 'erdemsiz' olduklarını mı söylüyor? Olamaz ya da umarım en azından öyle değildir. Yoksa ne bileyim "yaşlıyım ben" diye itirafname yazmam gerekecek.) Anladım ki kitabı kızım da okumuş. Hem de okulda henüz bazı harfleri öğrenmemiş olmalarına rağmen. “Ama bilmediğim harfleri de biliyorum aslında.” diyor. Gene ben -saf baba işte- “Nasıl yani?” diyorum “Biliyorum işte tahmin ediyorum.” diyor. Her sabah okula -bugün tatil mi, acaba kar yağdı mı vs. diye tüm ihtimalleri tükettikten sonra- mecburen giden bir çocuk bu. Abisi de farklı değil. Kızamıyorum. (Babaları çok mu farklıydı sanki?) Çünkü beni 40 yıl önce babam okula bıraktı ilk gün. Çok üzgündüm ben de onunla beraber okuldan ayrılmak istedim. “Sen gelme!” dedi “Okula başladın.” Elma verdi bir tane bana. Benim neyle kandırılacağımı çok iyi biliyordu: elma… Sonradan buna 'kitap' da eklendi. “Ben ne zaman geleceğim?” diye sordum. “Zil çalınca çantanı al gel.” dedi. Derste elmamı yedim. Çok eğlenceliydi ders ve okul. Öğretmen masasından kalkmıyor; masa ülkesinde mutlu mesut oturuyordu. Öğrenciler yani arkadaşlarım; sınıf karmaşasında yaşıyor, bağıra çağıra konuşuyor, sağa sola koşturuyordu. Ben bu arada elmamı yedim, sağı solu seyrettim, öğretmeni inceledim. (Çok fazla bir özelliği yoktu, üstünden su falan fışkırtmıyordu, kendi hâlinde sıradan normal bir insandı.) Zil çaldı eve geldim.

Büyülü 3-4 Gün

2. gün ve sonraki gün de öyleydi. Mutluluktan uçuyordum ve okulu çok sevmiştim. Zaman su gibi akıyordu. Perşembe günü zil çalınca çantayı toparladım tam çıkıyordum ki sıra arkadaşım aynı zamanda komşumuzun oğlu Davut “Nereye?” dedi. “Eve…” dedim. Davut “Gidemezsin paydos değil.” dedi. (Davut işte önceki yıldan ikmale kalmıştı. 1. sınıfı bizimle tekrar okuyacaktı. Davut bilmez bu işleri diye düşündüm. Bilse sınıfta kalmazdı.) İlk defa duymuştum paydos lafını ve sonradan bir daha da sev/e/medim. Bundan sonra sever miyim bilmem. “Zil çaldı gideceğim.” dedim son bir umutla. Davut dedi ki “Bu zil teneffüs zili dışarı çıkacağız ama bahçeye; sonra zil çalacak içeri gireceğiz. Sonra bir zil daha çalacak ki o zilin adı öğretmen zili o gelecek sonra ders işleyeceğiz, sonra zil çalacak çıkacağız, sonra zil çalacak gireceğiz, sonra zil çalacak öğretmen girecek, sonra zil çalacak…” Davut tüm zilleri gaddarca anlatıyordu ama ben Davut’u duymuyordum. Bitmiştim. Öğrenim hayatımı Davut mahvetti. Ve kırk yıl oldu ben hâlâ Davut’a merhametle bakamıyorum.

Sıradanlığın Tadı…

O gün bitmek bilmedi. Ben de sıradan öğrenci oldum. Bir ağabeyin dediği gibi: “Okul veya eğitim ilginç bir şey; öğretmen gelmez öğrenci sevinir, öğrenci gelmez öğretmen sevinir, öğrenci ve öğretmen gelmez idareci sevinir. Bu üçü niye bir araya gelir? İşte o eğitimdir okuldur.” Okul benim için göreceli olarak zamanın durduğu bir yer oldu hep. Eve geldim anneme olayı anlattım. Annem “Davut yanlış biliyor ya da bu işler sadece perşembe günü böyledir.” desin istedim. Annemin şaşkınlığı benim olmayan umudumu da yok etti. “Aaa sen okuldan hep ilk zilde mi geliyordun? Ben de okulun ilk haftası diye sizi erken bırakıyorlar sanıyordum.” Babama konuyu açmadım. “Bizim çocuk deli mi nedir?” diye şüphelenirdi adam. Oğlumu da kızımı da anlıyorum. Kızım bir ara “Okul çok sıkıcı.” deyince “Neden?” dedim. Çünkü okul dışında ve evde zaman hızlı geçiyormuş, okulda durmuş gibi oluyormuş. Yüreğimden vurdu kızım beni ama belli etmedim. Çocuklar bir âlem işte… İlahi çocuklar siz adamı öldürürsünüz! Babayı zaten öldürürsünüz. Hele erkek çocuk, baba ölmeden hiç adam olamaz ki...

Erdemsizler Ülkesi’nin Yazılma Sebebi Ne Ola Ki?

Yazarımız Yusuf Çifci kitabının başlarında diyor ki: “Hayatının bir dönemini esir olarak geçirmiş olan Platon’u, “Devlet” diyaloğunu, Eski Yunan’dan bir dönem sonra İslam coğrafyasında yaşayan Farabi’yi, “El Medinetü-l Fazıla” (Erdemli Şehir) adlı eserini ve diğer taraftan modern ahlakın kurucusu olarak ifade edilen Machiavelli’yi “Hükümdar” (Prens) isimli eserini yazmaya iten sebep ne olabilir?” 
“Bana sormuş.” diyeceğim ama bize sormuş. Ailecek düşündük taşındık. Çocuklarımın okuma sebebini de açıklıyor bu: Harflerin büyülü dünyası. (Ya da ben öyle anladım.) Çocuklar umarım bunun için okumuş ve kitabı beğenmiştir. Daha ötesi erdemi irdeleyen ve çok iyi temsil eden bir kitap olduğu için okumuş olduklarını düşünmüyorum. Eyvah! Ya kitabı benden daha derin ve daha iyi kavradılarsa? Yok canım olmaz değil mi? Değildir değil mi? Değildir değildir midir yoksa?

Erdemsizler Ülkesi

Etrafında bunca söz ettiğimiz ERDEMSİZLER ÜLKESİ; dipdiri, gencecik ve güçlü bir metin… Biraz ORWELL’ın Hayvan Çiftliği tadında biraz da FARABİ’nin El-Medinetül Fazıla...
Harfler, düşler, aptalca erdemsizlikler içindeki topluluğu tek uyaran ve erdemi hatırlatıp erdeme çağıran M’ye yaptığı vurgu ile hikmetli bir metin...

Dinlenilmesi ve uyulması gereken erdeme ve anlama çağrı…

Anladığım şu: Erdem yan yana olmaktır, erdem anlamdadır.